SİVRİHİSAR YÖRESİNDE ANONİM HALK EDEBİYATI ÜRÜNLERİ

Tekerlemelerin, şaşırtma, eğlendirme ve keyiflendirmenin yanında masal, halk hikayesi gibi anlatı türlerinde dinleyiciyi anlatıya hazırlama, oyunlarda ebe seçimi, tarafları seçimi, doğa güçlerini harekete geçirme, doğa olaylarını kontrol altında tutma, özellikle de yanıltmacalarla çocuğun dilini geliştirme gibi fonksiyonları vardır.

Tekerlemeler belirli bir konudan yoksundur. Bağlı oldukları türle ilişkileri itibariyle anlamından ziyade fonksiyonu önem arz eder.

Sivrihisar’da da çocuklar özellikle oyunlarda sayışmalarda tekerlemeleri söylemektedirler. Tekerlemeler sayesinde oyundan kimin çıkacağını ya da kimin ebe olacağını tayin etmektedirler. Bunun yanı sıra söz oyunlarına dayalı tekerlemelerde ortaya çıkan mizahi durumlardan dolayı da çok eğlenmektedirler. Sivrihisar’da derlediğimiz tekerleme örnekleri ise şunlardır:

Karga karga gak dedi

Çık şu dala bak dedi

Çıktım baktım o dala

Bu karga ne budala

Karga fındık getirdi

Sıçan yedi bitirdi

Onu yuttu bir kedi

Miyav dedi av dedi

Karga uçtu az gitti

Dere tepe düz gitti

Altı ay bir güz gitti

Karga seni tutarım

Kanadını yolarım

Yelpazeler yaparım

Hanımlara satarım

***

İğne battı Canımı yaktı

Tombul kız Arabaya koş

Arabanın tekeri

İstanbul’un şekeri

Hop hop altın top

Bundan başka oyun yok

***

Üşüdüm üşüdüm Daldan elma düşürdüm Elmamı yediler Bana cüce dediler Cücelikten çıktım On deve gördüm Birine bindim Ablama gittim Ablam pilav pişirmiş İçine sıçan düşürmüş O sıçanı ne yapmalı?

Minareden atmalı Minarede bir kuş var Kanadında gümüş var Eniştemin cebinde

Türlü türlü yemiş var.

T.4.

Oooooo

Eveleme develeme Deve kuşu kovalama Entim bentim Tazı tuzu Periler kızı Nerden geldin Oradan çık

T.5.

Mustafa mistik Arabaya kıstık Üç mum yaktık Seyrine baktık

Mustafa mısır kafa Neden girdin bizim dama?

Dam senin malın mı?

Eşek senin karın mı?

T.6.

Leylek leylek havada
Yumurtası tavada
Gel bizim hayata
Hayat kapısı kitli
Leyleğin başı bitli

T.7.

-Ay dede ay dede evin nerede?

-Balaban’da

-Bal getir yiyelim

-Süt getir içelim

-Esvap getir yuyalım(K.K. 18).

T.8.

Oooooo
O piti piti
Karemela sepeti
Terazi lastik jimnastik
Biz size geldik bitlendik
Hamama gittik temizlendik
Dik dik dik

T.9.

Ooooo

Portakalı soydum
Başucuma koydum
Ben bir yalan uydurdum
Duma duma dum
Kırmızı mum
Dolapta pekmez
Yala yala bitmez
Ayşe cik cik cik
Fatma cık cık cık
Sen bu oyundan çık

T.IO.

Mini mini birler

Çalışkandır ikiler

Tembeldir üçler

Mutludur dörtler

Somurtkandır beşler

Altılar altınımı çaldılar

Yediler yemeğimi yediler

Sekizler sekseğimi sildiler

Dokuzlar mezun olup gittiler

Onlar kırmızı donlar

T.ll.

Yağ yağ yağmur Tarlada çamur Teknede hamur Ver Allah’ım ver Gani gani yağmur

T.12.

Yağmurcuğum yağı ver

Ekinciğim bitiver

Koç kuzu kurban keselim

Göbekli harman yapalım

T.13.

Yağmur yağıyor Seller akıyor Arap kızı

Camdan bakıyor

Fış fış kayıkçı Kayıkçının küreği Hop hop eder yüreği Akşama fincan böreği Sabaha bayram çöreği

T.15.

Altı kere altı otuz altı Babanın bıyıkları yolda kaldı Çöpçü geldi götürdü Baban bıyıksız kaldı

T.16.

-Komşu komşu -Hu hu

-Oğlun geldi mi?

-Geldi -Ne getirdi?

-İnci boncuk -Kime kime?

-Sana bana

Al bu takatukaları takatukacıya takatukalatmaya götür. Takatukacı takatukaları takatukalamam derse takatukacıdan takatukaları takatukalatmadan al da gel

Bir berber bir berbere, bre berber gel beraber bir berber dükkânı açalım demiş

Dal sarkar kartal kalkar, kartal kalkar dal sarkar

Bu köşe yaz köşesi, şu köşe kış köşesi, ortada su şişesi

Şu yoğurdu sarımsaklasak da mı saklasak, sarımsaklamasak da mı saklasak.

Hakkı Hakkının hakkını yemiş. Hakkı Hakkı’dan hakkını istemiş. Hakkı Hakkı’ya hakkını vermeyince Hakkı da Hakkının hakkından gelmiş.

Tahsin ALTIN
Eskişehir İli Sivrihisar İlçesi
Merkez Folkloru -2014

Sivrihisar’ın Somut Olmayan Kültürel Mirası